اسطوخودوس یا لاواندر

مشخصات گیاه

گیاهی است چند ساله از تیره نعناع و از خانواده Labiatea، این گیاه معطر دارای برگ‌های سبز روشن و باریک خطی و گل‌هایی با رنگ زیبای بنفش مایل به آبی می باشد. برخی از گونه‌های آن دارای گل‌های سفید و صورتی هستند. این گیاه دارای سیستم ریشه ای طویل است که می تواند از عمق 3 تا 4 متری آب را جذب کند. برگ های همیشه سبز و نیزه ای شکل آن 2 تا 6 سانتی متر طول و 4 تا 6 میلی متر عرض دارند و به رنگ سبز تیره است که دارای کرک های فراوانی هستند و به همین دلیل به رنگ خاکستری تا نقره ای دیده می شوند. این درختچه معطر به طور معمول ارتفاع 30 الی 60 سانتيمتری دارد ولی به ارتفاع 1 تا 2 متر نیز میتواند برسد. گلهاي اين گياه جاذب زنبور عسل بوده و عسل مرغوبي از آن توليد میشود.

تکثیر

1. تکثیر به وسیله ی بذر به روش غیر مستقیم (کشت در خزانه و سپس انتقال نشاءها به زمین اصلی).
2. تکثیر به روش غیرجنسی (قلمه): قلمه ها را از ساقه های سبز و جوان گیاهان یک ساله و یا از ساقه های خشبی گیاهان 4 تا 5 ساله تهیه می کنیم.

برداشت

برداشت شامل جمع آوری ساقه های گل دهنده ی دارای گل می شود که توسط کارگر یا ماشین های برداشت انجام می گیرد. جمع آوری گل‌ها باید در آخرین زمان گلدهی صورت گیرد. سر شاخه‌های گلدار در دسته‌جات کوچکی بسته شده و در پاکت کاغذی قرار می دهند تا گل‌های خشک شده درون پاکت بریزد. یا آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس، به کارخانه های مربوط منتقل می کنند. برداشت باید بعد از خشک شدن شبنم صبحگاهی و قبل از گرمای روز انجام شود. معمولاً از هر 8 تا 10 کیلوگرم تازه یک کیلوگرم گل خشک به دست می آید.

موارد استفاده اسطوخودوس

اسطوخودوس معمولاً به شکل دم کرده یا جوشانده (به طور خوراکی) و یا روغن آن برای درمان درد عصب (یه طور موضعی) استفاده می‌شود. همچنین امروزه روغن و عصاره‌ی گیاه، در رایحه‌های دارویی و لوازم آرایشی نیز به کار می‌رود. قسمت مورد استفاده این گیاه، گلها و سرشاخه های گلدار آن است.

دمنوش اسطوخودوس

یک قاشق غذاخوری سرشاخه گلدار و یا گل این گیاه (گل خشك)را در یک قوری به همراه آب در دمای ۸۰ درجه به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید، برای این منظور می‌توانید از لیوان‌های مخصوص و ظرف‌های آماده کردن دمنوش استفاده کنید. مقدار مصرف این دم کرده ۴-۳ فنجان در روز است. اين چاي براي رفع خستگي، آرامش روان و اعصاب، سردرد و سرگيجه مفيد است.

اسانس و روغن اسطوخودوس

روغن استخراج شده از این گیاه چند منظوره برای درمان های متفاوت گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد، از جمله برای کاهش اضطراب و به عنوان آرام بخش. همچنین این گیاه برای طعم دار نمودن غذاها و در پخت برخی از نان ها کاربرد دارد. برای مصرف یک قطره از آنرا با یک قاشق روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و برای ماساژ استفاده کنید . و یا یک قطره آنرا روی یک حبه قند و یا یک قاشق عسل مخلوط کرده بخورید. روغن اسطوخودوس برای ماساژ و مصارف ناراحتی‌های پوستی و کنترل درد مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

کمپرس اسطوخودوس

کمپرس جوشانده گیاه اسطوخودوس در تسکین دردهای ناشی از کوفتگی‌ها و ضرب‌دیدگی‌ها بسیار موثر است. برای تهیه این کمپرس کافی است ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری از گیاه خشک شده لاوندر را با ۲ لیوان آب مخلوط کرده و روی حرارت قرار دهید. پس از آنکه این مخلوط به مدت ۱۰ دقیقه جوشید آن را صاف کرده و اجازه دهید به اندازه کافی سرد شود. سپس این مایع را با کمک دستمالی نخی و تمیز روی موضع مورد نظر کمپرس کنید. بهتر است اجازه دهید تا این مایع به اندازه کافی سرد شود زیرا گرمای آن ممکن است موجب بروز خونریزی‌های زیر پوستی در ناحیه ضرب دیده شود.

این کمپرس از گل گندم و گل اسطوخودوس که در یک پارچه ار جنس کتان پیچیده شده، تشکیل میشود. از این کمپرس برای ماساژ با ضربه های آرامبخش و یا در نقاط طب سوزنی بدن استفاده می شود که سبب آسوده شدن دردهای مزمن پشت کمر و زانو درد و سایر موارد استفاده آن جهت بهبود سردرد ناشی از سینوس و سرماخوردگی، از بین برنده خستگی و استرس، بهبود رگ به رگ شدن، ورم مفاصل، تحریک کننده رشد سلولی پوست و گردش خونمی باشد. وزن تقریبی این کمپرس 200 گرم می باشد.

افشره یا قطره خوراکی اسطوخودوس

مقدار و نحوه مصرف آن بصورت روزانه و حداکثر سه مرتبه و هر بار 15 تا 20 قطره در یک استکان آب یا نوشیدنی حل کرده و میل شود. ترکیبات این فراورده شامل اسانس طبیعی اسطوخودوس، لینالول، لینالیل استات، بتا اوسمین، ترپینن و ... میباشد.

این اسانس جهت درمان موارد زیر توصیه میگردد:

ضد اضطراب و استرس
ضد بیخوابی
کمک به درمان زود انزالی ناشی از استرس
کاهش اشتها

تهیه عطر از اسطوخودوس

در زمان‌های گذشته برای خوشبو ساختن لباس‌ها و ملافه‌ها، گلبرگ‌های خشک این گیاه را در لابه‌لای لباس‌های شسته‌شده و درون کمد لباس می‌پاشیدند. هنوز هم در میان مادربزرگ‌ها رسم است که گل‌های این گیاه معطر را درون کیسه‌های کوچک پارچه‌ای ریخته و به جالباسی آویزان می‌کنند. چون عطر مطبوع این گیاه علاوه بر معطر ساختن لباس‌ها، باعث فرار پروانه‌ها و بیدها می‌شود و از نفتالین نیز بسیار خوشایندتر است.

- برای برطرف کردن بوهای نامناسب، میتوانید 10 الی 20 قطره افشره اسطوخودوس را در آب ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد تا عطر مطبوع آن در هوا پراکنده شود.
- در کشور فرانسه کیسه های پارچه ای را به عطر افشره اسطوخودوس آغشته می نمایند و آنرا زیر بالش قرار می دهند تا بدین ترتیب خواب عمیق و لذت بخشی در طول شب حاصل شود.
- البته آغشته کردن ملحفه ها و لباس ها به افشره اسطوخودوس علاوه بر رایحه مطبوع آن، موجب حفاظت از بیدزدگی نیز می گردد.

اسطوخودوس در فرآورده های بهداشتی

خواص ضد باکتری و ضد عفونی کنندگی اسطوخودوس از یک طرف و رایحه دلپذیر آن از طرف دیگر موجب شده تا اسانس این گیاه در انواع فرآورده های بهداشتی بویژه صابون، شامپو، لوسیون پوست و دهانشویه استفاده گردد.

نوشیدنی و شربت اسطوخودوس

به اعتقاد درمانگران طب سنتی در جهان نوشیدن عصاره تهیه شده از برگ های گیاه لاوندر تاثیر زیادی در بهبود و تسکین سردرد دارد.

عرق اسطوخودوس، عسل یا شکر و گل خشک را روی حرارت ملایم بجوش آورده و خاموش کنید.
درب آنرا گذاشته و اجازه دهید بماند و دم بکشد و رنگ پس دهد . اکنون اجازه دهید تا کاملا خنک شود. آنرا در یخچال قرار دهید. هنگام سرو عصاره لیموترش را اضافه کرده و مخلوط کنید و با یخ و برش لیموترش و گل خشک اسطوخودوس تزیین کرده و سرو کنید. همچنین از گلهای خشک اسطوخودوس می توانید برای تزیین شربت ها ساده و سفید و رنگی استفاده کنید.

همچنین اسطوخودوس با عطر بی نظیری که دارد از ادویه های مورد علاقه سرآشپزان معروف به شمار می رود.